Matura 2024: język polski rozszerzony. Zobacz arkusz CKE i odpowiedzi. Jak poszło tegorocznym maturzystom?

Na oficjalne ogłoszenie wyników matur należy poczekać do 9 lipca, zostaną opublikowane na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Jednak możesz sprawdzić pytania i odpowiedzi wcześniej razem z nami.

Nasza ekspertka opracowała schemat wypowiedzi.

Temat 1. Synkretyzm w literaturze i jego rola w utworach literackich.

Wstęp: Występowanie w utworze elementów charakterystycznych dla dwóch lub trzech rodzajów literackich - połączenie języka liryki z wypowiedziami dialogowymi postaci etc. Zazwyczaj bazuje on na współistnieniu części integralnych wiodącego rodzaju, jak na przykład proza poetycka, gdzie ciągły, epicki tekst, jest tworzony w sposób charakterystyczny dla liryki, gdzie dominuje metaforyka i kwiecistość stylu.

Warto wspomnieć o synkretyzmie w epoce Romantyzmu, który obejmował również synkretyzm gatunkowy, mieszanie się elementów gatunkowych dzieł np. Pan Tadeusz epos, poemat, dramat, gawęda, kronika.

Stanowisko/Teza:

Synkretyzm literacki, jako forma kreacji artystycznej twórcy, pozwala na swobodniejsze i płynne wyrażanie myśli i emocji pisarza. Za pomocą tegoż zjawiska literackiego można zarówno dezintegrować z formą literacką, jako konwencjonalny twór, jak i budować dzieło pełne, skończone, noszące wielopoziomowe znaczenia, działające na wiele zmysłów.

Przykłady dzieł synkretycznych i argumentacja:
Potrzeba przekraczania granic gatunkowych, niewystarczalność zastanych ram gatunków sprawiła, że literaci wcielali do swoich utworów elementy wielu gatunków, by zrealizować swoją wizję. Przykładem takiej innowacji jest twórczość dramaturgiczna Williama Szekspira, który jako pierwszy na wielką skalę zerwał z antycznym modelem tragedii i komedii. „Hamlet” – jako dzieło łamię zasadę trzech jedności (akcja utworu nie zamyka się w 24 godzinach, tej samej przestrzeni, a także nie jest jednowątkowa), zasadę mimesis (obłęd, wizje Hamleta), czy też wprowadza elementy fantastyczne (zjawa ojca, sny Ofelii, obłęd Hamleta) do dzieła dramatycznego.

Synkretyzm pozwala na łączenie form oddziałując na wiele zmysłów odbiorcy, a także budując pełniejszy obraz świata przedstawionego w utworze. Przykład: „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza, jako cykl utworów synkretycznych łączących liryczny język z epicką narracją uzupełnianą dialogami postaci, rodem z dzieł dramatycznych. Dzięki tym zabiegom Mickiewicz uzyskuje poetycką pełnię przekazu, gdzie emocje czytelników są wzbudzanie, nie tylko za pomocą przekazywanej przez narratora historii bazującej na podaniach litewskich, ale także na rytmiczny, muzycznym języku liryki, do którego dołączają postaci wypowiadające się we własnym imieniu.

Kontekst historycznoliteracki: idea romantyczna dramatu romantycznego i ballady romantycznej, jako nowych jakościowa gatunków, tworzonych właśnie za pomocą synkretyzmu gatunkowego – „Kordian” J. Słowacki, „Nie-boska komedia” Z. Krasiński.

Dzieło doskonałe, zawierające wszystko, co sztuka ma do zaoferowania, to synkretyczny utwór, który łącząc zarówno elementy gatunkowe literatury wciela także elementy muzyczne lub malarskie towarzyszących sztuk. Taka idea przyświecała młodopolskim artystom, w tym Stanisławowi Wyspiańskiemu, twórcy dramatu „Noc listopadowa”. Autor „Nocy listopadowej” przeplata różne plany metafizyczne i historyczne. Wprowadza do swojego dramatu wiele gotowych elementów, odwołuje się do najrozmaitszych tradycji i kontekstów, spaja je w synkretyczną, lecz spójną całość. Dzięki temu udaje mu się uzyskać efekt narastającej wielopłaszczyznowości.

Kontekst historycznoliteracki: idea dzieła wielkiego, doskonałego pełnego będąca u podstaw tworzenia się modernizmu – Wagner. Biograficzno-literacki – inspiracja Wyspiańskiego niemieckim twórcą, którego działania obserwował podczas swoich podróży i studiów w Niemczech. Chęć stworzenia wielkiego dzieła łączącego dziedziny sztuki na deskach teatru Wielkiego w Krakowie, podczas jego pracy właśnie wśród krakowskich artystów scenicznych.

Synkretyzm stawał się dla literatów, jedyną możliwością wyrażenia niewyrażalnych emocji i przeżyć. Przykładem „Pamiętnik z powstania Warszawskiego” M. Białoszewskiego, jako tygiel powieści, reportażu, pamiętnika, lirycznych/lingwistycznych eksperymentów. Białoszewski wyraża tym samym degradację świata podczas II wojny światowej, za pomocą rozpadu gatunku, którego użył do opisu przeżyć.

Podsumowanie: Rola synkretyzmu w literaturze, była zmienną, zależną od epok, nurtów i potrzeb artystycznych twórców. Zawsze jednak pozostawał element wspólny: niewystarczalność zastanych form, na ujęcie tematów, emocji i wizji artystycznych podejmowanych przez pisarzy.

Temat 2. Jak w utworach literackich kreowana jest przestrzeń i jaka jest funkcja takiej kreacji
w danym utworze?

Wstęp: Przestrzeń właściwie od początków literatury stanowi jeden z jej głównych tematów. Przestrzeń sacrum i przestrzeń profanum, przestrzeń bliska, w której możliwe jest zadomowienie i przestrzeń obca, podróż jako droga poznania nie tylko dalekich terenów, ale i siebie – to motywy bardzo dla literatury istotne. Na takich opozycjach przestrzeni budowano wiele dzieł literacki. Kluczowym podziałem jest również odróżnienie przestrzeni realistycznej, fizycznej, zgodnej z logiką, od tej, która tworzy w dziełach fantastyczne, oniryczne, nieprawdopodobne wymiary.

Teza / stanowisko: Literatura prezentuje możliwości tworzenia przestrzeni zarówno mimetycznie odwzorowanych, bliskich i bezpiecznych, jak i tych wyimaginowanych, sennych wizji świata, które oddają za pomocą metaforyczności emocje zarówno twórcy, jak i postaci literackich.

Opowieść o świecie widzianym oczami dziecka, lecz spisywana przez dorosłego, wprowadza fantastykę, fragmentaryczność do zaprezentowanej przestrzeni odtwarzanej ze wspomnień. Przykładem takiej konwencji przestrzeni jest właśnie cykl opowiadań Brunona Schulza poświęconych latom młodości, opisowi domu i ojca samego autora. W świecie „Sklepów cynamonowych” przenikają się pierwiastki antymimetyczne, w różnych ujęciach onirycznych, z pierwiastkami pozornie mimetycznymi, które również przejawiają się rozmaicie. Na pierwszy rzut oka takie opisy przestrzeni wykluczają zwykłe następstwo zdarzeń, w pewnym sensie jednak nawiązują do szerokiej tradycji literackich opisów krain rzeczywistych i nierzeczywistych, utopijnych, wymarzonych oraz zmyślonych. W tytułowym opowiadaniu współistnieją dwa wyobrażenia przestrzeni, zasada ta jest ogólną dominantą u Schulza, ma także charakter stały w całej twórczości pisarza, jako nośnik filozoficznej wymowy opowiadań. Pierwszy to rzeczywiste elementy domu rodzinnego, czy też miasteczka, które mieszają się z drugim tłem wydarzeń, czego symbolem jest labirynt i zamurowane drzwi, za którymi znajdują się zapomniane pomieszczenia. W opowiadaniu „Sklepy cynamonowe” bohater, zgubiwszy się w drodze do domu, błąka się w labiryncie miejsc nieprawdopodobnych. Ze znanych domowych zakamarków w mgnieniu oka autor zabiera nas do tajemniczych zaułków miasta i ukrytych miejsc w domu. Przestrzeń w tychże opowiadaniach oparta jest o podział na znane i obce elementy, mroczne i ulotne mieszają się z tymi rodzinnymi i realnymi.

Kontekst biograficzny: autor prezentuje prawdziwe przestrzenie Drohobyczy, miasteczka, gdzie się wychował i zmarł. Nawiązuje w opowiadaniach do wizji miejsc i przestrzeni zapamiętanych ze swojego domu rodzinnego, autonarrację wykorzystuje w celach terapeutycznych, a także by ocalić ten świat od zapomnienia.

Przestrzeń tworzona na opozycji natura – świat człowieka jest tematem licznych utworów lirycznych ze względu na tworzenie atmosfery obcości lub bliskości w zależności od uczuć/emocji prezentowanych w utworach. Przykładem jest twórczość Bolesława Leśmiana, a w tym utwory takie jak: „Topielec” i „Łąka”. Włączenie człowieka w świat natury zawsze wiąże się z pewnego rodzaju zatraceniem, nieodwracalną utratą człowieczeństwa. Taką sytuację obrazuje utwór „Topielec”, którego bohater liryczny postanawia
dotknąć zieleni-natury samej w sobie. Pragnienie poznania świata pierwotnego, naturalnego jest jednoznaczne z wyrugowaniem z tego, w którym do tej pory żył podmiot liryczny tego wiersza.

Kontekst historycznoliteracki: koncepcja ożywionej natury, jako przestrzeni wpółodczuwającej z bohaterami w dziełach epoki romantyzmu.

Zapomniane elementy świata, przedstawiane w literaturze, budowane są przez artystów ze wspomnień, wizji, które odrealniają przestrzeń, sprawiając, że obcowanie z nią jest mistycznym doznaniem, chwytaniem ulotnej historii tworzenia się czyjejś tożsamości. Przykładem takiego zabiegu jest opowiadanie A. Stasiuka „Miejsce”. Bę­dą­ca osią fa­bu­ły opo­wia­da­nia sta­ra cer­kiew Łem­ków sta­no­wi­ła we­dług nar­ra­to­ra wy­ra­że­nie toż­sa­mo­ści wspól­no­ty. Sama w so­bie była je­dy­nie bu­dyn­kiem, jed­nak zachowanie mieszkańców okolicznej wsi, a także byłych użytkowników tej przestrzeni tworzy zamknięty kontekst – ich tożsamość. Modły wiejskich kobiet, odtwarzanie przestrzeni z pamięci przez odwiedzających sprawiają, że niewidoczne elementy świata przedstawionego stają się na nowo ważne i niemal namacalnie istniejące.

Kontekst historycznoliteracki: przestrzeń uświęcona i tworzona za pomocą opowieści – Biblia i przestrzenie wydarzeń związanych z prorokami lub samym Jezusem.

Podsumowanie: Przestrzeń w literaturze odgrywa ważna rolę dla odbioru dzieła, a także dla oznaczenia, czy jest ono realne, prawdopodobne, czy też nosi elementy fantastyczne. Literaci podejmowali różne koncepcje tworząc świat przedstawiony w swoich utworach, zarówno przerysowując go-mitologizując, jak w wypadku Brunona Schulza, jak i odzierając z magii, jak w przypadku szeroko pojętej literatury faktu.

Egzamin rozszerzony z języka polskiego wzbudził w zdających bardzo wiele różnych emocji. Jedni wyszli pełni nadziei, zadowoleni po wykonanej pracy, inni nie napisali ani słowa i opuścili salę po przyklejeniu naklejek w odpowiednich miejscach. Maturzyści tuż po egzaminie dzielą się swoimi przemyśleniami.

Znałam 2 lektury rozszerzone i jedną z nich były Sklepy Cynamonowe więc czuje się jak wygrana – czytamy.

Możliwość odwołania się od wyniku matury rozszerzonej z języka polskiego jest przewidziana w procedurach egzaminacyjnych. Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku o wgląd do pracy egzaminacyjnej do Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej (OKE) w ciągu 6 miesięcy od ogłoszenia wyników. Po uzyskaniu zgody, maturzysta może zapoznać się ze swoją pracą i sprawdzić, czy jego zdaniem nie popełniono błędów w ocenianiu. Jeśli takie błędy zostaną zauważone, należy złożyć wniosek o ponowne sprawdzenie pracy egzaminacyjnej, co trzeba zrobić w ciągu 2 dni roboczych od momentu wglądu do pracy. W przypadku dalszych wątpliwości co do wyniku, istnieje możliwość odwołania się do Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego w ciągu 7 dni od otrzymania wyniku ponownego sprawdzenia. Szczegółowe procedury są dostępne na stronach internetowych OKE oraz w regulaminach egzaminacyjnych.

Czas przeznaczony na pracę ucznia na maturze rozszerzonej z języka polskiego wynosi 210 minut (może on zostać wydłużony w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami). Zdający ma do wyboru dwa tematy, decyduje się na jeden z nich, a następnie pisze wypracowanie zawierające minimum 500 wyrazów. Będzie można za nie otrzymać maksymalnie 35 punktów. Maturzysta musi odwołać się do lektur/utworów/kontekstów zawartych w poleceniu, a więc:

• wybranej lektur obowiązkowej lub podanej lektury obowiązkowej;
• utworów literackich z dwóch różnych epok;
• wybranego kontekstu.

Arkusze egzaminacyjne wykorzystane na tegorocznym egzaminie maturalnym będą publikowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną zgodnie z następującym harmonogramem:

• w przypadku egzaminów, które rozpoczynają się o godz. 9.00 – tego samego dnia około godz. 14:00
• w przypadku egzaminów, które rozpoczynają się o godz. 14.00 – tego samego dnia około godz. 19:00.

Prawidłowe rozwiązania podamy tutaj, krótko po opublikowaniu arkuszy. Natomiast na ostateczne wyniki matur trzeba poczekać do 9 lipca 2024 roku.

Jakie egzaminy jeszcze przed nami?

20 maja 2024 (poniedziałek):

• godz. 9.00 – język polski (poziom rozszerzony),
• godz. 14.00 – język mniejszości narodowych (poziom rozszerzony).

21 maja 2024 (wtorek):

• godz. 9.00 – historia (poziom rozszerzony),
• godz. 14.00 – język hiszpański (poziom rozszerzony; poziom dwujęzyczny).

22 maja 2024 (środa):

• godz. 9.00 – informatyka (poziom rozszerzony),
• godz. 14.00 – historia sztuki (poziom rozszerzony).

23 maja 2024 (czwartek):

• godz. 9.00 – fizyka (poziom rozszerzony),
• godz. 14.00 – język włoski (poziom rozszerzony; poziom dwujęzyczny).

Egzaminy ustne zostały zaplanowane w terminach:

• od 11 do 16 maja (z wyjątkiem 12 maja);
• od 20 do 25 maja.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie. Obserwuj StrefaEdukacji.pl!